Waarom aankloten goed voor je is: ‘Echt iets nutteloos doen zijn we verleerd’

Chronische stress, burn-outs, depressie: de cijfers zijn hoger dan ooit. De schuldige van al dit mentale leed? Prestatiedrang. Het is immers nooit goed genoeg. De oplossing is gelukkig niet complex, weet auteur van het boek Aankloten én ondernemer Frans van Leeuwen. ‘Een beetje aankloten doet wonderen’.

Ik herken de drang om te presteren als geen ander. Mijn eerste herinnering gaat terug naar de middelbare school. Ik wilde per se hoge cijfers halen, dus blokte ik hard en zette ik op de dag van een tentamen de wekker om 05.00 om nog één keer alles door te nemen. En met succes: ik slaagde met het hoogste gemiddelde cijfer van mijn jaargang. Toch betaalde ik ook een prijs: ik blowde in de periode stevig door. Eerst onder het mom van vertier, later ook om een beetje rust in m’n kop te krijgen.

Presteren versus aankloten

Die prestatiedrang is nooit weggegaan en in fases zelfs erger geworden. Niks wat ik doe mag van matige kwaliteit zijn en elke minuut die ik heb, moet nuttig worden besteed. Schrijf ik twee artikelen op een dag, dan kunnen het er ook drie worden. Presteer ik slecht in de sportschool, dan voel ik irritatie en krijg ik de neiging om m’n prestaties af te keuren. Een film kijken die niet minstens met een acht wordt gewaardeerd op IMDb, is mijn tijd niet waard. En het huis wordt uiteraard schoongemaakt terwijl ik naar een podcast luister (waar ik wel iets van wil leren). De prijs die ik er voor betaal: regelmatig moe, snel prikkelbaar en bij tijd en wijle een harde piep in m’n oor.

Het voelt best treurig als ik het zo opschrijf en het zijn godzijdank allemaal gedachten en gedragingen die ik redelijk goed heb leren temperen, maar het is er wel. Niet alleen bij mij, maar ook op de werkvloer en in vriendengroepen. We willen allemaal maximaliseren. ‘Lekker druk’ is de norm geworden en iets om trots op te zijn. ‘Lekker aanklooien’ hoor je nog maar zelden.

Dat is zonde, want volgens Frans van Leeuwen ligt in het aankloten de sleutel tot een gelukkiger leven. ‘Tijd en ruimte creëren is het antwoord op overspanningskwalen. En dan bedoel ik niet naar je telefoon of tv staren, maar gevoelsmatig écht iets ‘nutteloos’ doen. Dat is wat we volledig verleerd zijn. Het hoeft niks groots te zijn, gewoon effe aanklooien en daarna weer door met waar je mee bezig was.’

Klinkt logisch. Waar komt het idee om dit boek te schrijven vandaan?

‘Acht jaar geleden heb ik samen met een vriend het bedrijf EnergyPlatform opgericht. Met een groep van twintig mensen, onder wie psychologen, gedragswetenschappers en topsporters, verzorgen we vitaliteitsprogramma’s voor bedrijven. In 2018 kreeg ik zelf een burn-out. De ironie. Uiteraard ontving ik veel vragen van klanten over de oorzaak, dus het leek me wel mooi om iets met dit onderwerp te doen. Toen ik begon met het schrijven van het boek, was ik oprecht maar wat aan het aankloten. Toen ik naar een uitgeverij stapte, veranderde dat aankloten toch ook weer in presteren. De laatste maanden voor de deadline waren zelfs aardig pittig. Zo zie je maar weer dat ‘aankloten’ en ‘presteren’ op gespannen voet met elkaar kunnen staan. Het mag er ook allebei zijn. Einstein klooide behoorlijk wat aan en kreeg juist tijdens het aankloten de beste ideeën én wist te presteren wanneer het nodig was.’

Wat heb je ontdekt tijdens het schrijven van het boek?

‘Dat we zijn doorgeschoten in het vormen van de prestatiemaatschappij. Het loslaten van prestaties en behalen van doelen, kan juist zorgen dat je beter presteert. Kinderen doen niks anders dan aankloten. Als volwassenen raken we dat kwijt door alle verantwoordelijkheden die bij het leven komen kijken. Dat is ook niet erg. Presteren is voor mij ook nog steeds belangrijk. Er is niks mis met het maken van afspraken en behalen van doelen, maar het is ook belangrijk om niet te vergeten af en toe aan te kloten. Dat laatste is soms best lastig, omdat we er weinig ruimte voor maken. We moeten ons flink bezatten om een gevoel van ‘spelen’ te ervaren, maar het kan ook simpeler. Een tafeltennistafel op de werkvloer doet bijvoorbeeld al wonderen.’

Lukt het jou inmiddels wel om voldoende aan te kloten?

‘Ik trap nog regelmatig in de prestatieval. Als ik ga hardlopen, ben ik voor ik het weet toch weer van alles aan het meten en delen. En toen ik onlangs met een vriend ging mountainbiken, voelde ik de constante drang om net zo goed als hem te presteren. Daardoor vergat ik om te genieten van de sport en de natuur om ons heen. Vooral mannen lijken zich heel erg in prestatiedrang te herkennen. Toch wordt er door hen weinig over gesproken. Of het is meteen heel serieus en zwaar. Het mag allemaal wel wat luchtiger en met humor. Vandaar ook de titel van dit boek.’

Het is je missie geworden om Nederland meer te laten aanklooien. Lukt dat een beetje?

‘Ik heb het boek naar een aantal directeuren van grote bedrijven doorgestuurd met de vraag of ze er iets mee kunnen. Ze herkenden zich er allemaal in. Het lijkt toch iets universeels te zijn om te denken dat alles maar maakbaar is. Veel kun je beïnvloeden, maar niet alles. Door je vast te klampen aan die maakbaarheid, kun je juist blokkeren en jezelf uiteindelijk een burn-out injagen. Je kunt nóg zo gezond eten, keihard sporten, een mooie woning bezitten en constant presteren op werk, maar dat betekent niet per se dat je gelukkig bent. Als je terugdenkt aan waar je wél gelukkig van werd als kind, dan weet je dat heus wel weer. Als je twee elementen uit je kindertijd opnieuw ruimte geeft in je leven, kan dat al genoeg zijn om je te helpen ontspannen. Ik word bijvoorbeeld heel erg gelukkig van op de bank zitten en pizza eten, maar dat ontnam ik mezelf een tijdje. Stom, want ik werd er absoluut niet gelukkiger van.’

Terug naar de aanleiding om dit boek überhaupt te schrijven: hoe gaat het nu met je burn-out?

‘Na een burn-out blijf je gevoelig voor de klachten. Dat is enerzijds een voordeel en anderzijds ook een nadeel. Ik ben nu scherper op de signalen die mijn lichaam geeft, waardoor ik tegenwoordig eerder begin met aankloten. Dat geeft ook weer de ruimte om meer datgene te doen wat ik écht wil doen en waar ik wel energie van krijg. Anderzijds vind ik het soms ook fijn om vol gas te presteren en dat gaat dan niet altijd. Een burn-out wordt vaak een cadeautje voor het leven genoemd. Hoewel het lang niet altijd leuk is, kan ik me wel in die omschrijving vinden. Ik verdeel sinds mijn burn-out mijn energie veel beter, ben veel minder geforceerd in mijn doen en laten en heb een betere focus. Sterker nog: ik heb mijn snelste marathon ná mijn burn-out gelopen en ook ons bedrijf staat er nu veel beter bij dan voor mijn burn-out.’

Tekst: Leroy van den Berg

De nieuwe JFK is uit, bestel ‘m hier!