Kan het Nederlandse ov écht niet goedkoper?

Eerder deze week werden we geconfronteerd met een jaloersmakend nieuwtje uit Duitsland. Onze oosterburen bieden hun broeders en zusters namelijk een, vooral vergeleken met Nederland, heel goedkoop ov-abonnement aan. Duitsers kunnen straks voor 49 euro per maand onbeperkt reizen met het regionaal openbaar vervoer. In Nederland kost een vergelijkbaar abonnement je z’n 353,80 euro per maand. Ze introduceren dit goedkope abonnement om het gebruik van het ov te stimuleren. Kan het Nederlandse ov dan ook niet goedkoper?

Ondanks veel enthousiaste reacties uit Nederland, is de kans klein dat we ook in ons kikkerlandje straks een lager tarief gaan zien voor onbeperkt reizen met de trein of bus. Dat zal meerdere redenen hebben. NU.nl sprak met meerdere bronnen om erachter komen, waarom dit niet haalbaar is. Dat wakkert een interessante discussie aan.

Kan het ov goedkoper in Nederland?

De eerste vraag die ons te binnen schiet is: Kan Nederland overstappen op het Duitse model? We zullen het niet mooier maken dan het is. Het antwoord is keihard NEE. ‘In Nederland is er eerder sprake van een afbraak van het openbaar vervoer’, zegt directeur Freek Bos van reizigersvereniging Rover tegen NU.nl. Hij ziet het goedkope abonnement als een bewijs dat ons buurland bereid is in het openbaar vervoer te investeren, in tegenstelling tot de Nederlandse overheid.

Zo zullen we op korte termijn, en misschien wel nooit, een écht goedkoop ov-abonnement zien in Nederland. Wat veel mensen als ‘jammer’ zullen ervaren, want er zijn zat mensen die gebruik zullen willen maken van het ov, maar dat is simpel gezegd in veel gevallen duurder dan de auto pakken.

Afgelopen zomer introduceerde Duitsland al een goedkoop treinticket van negen euro. Het 49 euro abonnement is nu de opvolger van dat zomerse initiatief. Het negen eurokaartje voorkwam volgens de Duitse vervoersbedrijvenvereniging ongeveer 1,8 miljoen ton CO2-uitstoot. Duitsland wilde ermee doorgaan, maar er was lang discussie over de financiering en de prijs van het abonnement.

De landelijke regering en deelstaten nemen nu een groot deel van de kosten voor hun rekening. Zo stelt Berlijn 1,5 miljard euro beschikbaar. Net als de deelstaten. Daarnaast kost het dus geen 9 euro meer, maar 49 euro.

Testen in Overijssel

De Nederlandse provincie Overijssel deelt de grens met Duitsland. Daar zien ze het Duitse model als een wijze les. Overijssel deed van de zomer al mee met het negen euroticket. Volgens gedeputeerde Bert Boerman nam het reizigersaantal daardoor enorm toe. ‘Dat was een mooie testcase’, zegt hij tegen RTV Oost.

De directeur van reizigersvereniging Rover zou het mooi vinden als Nederland het voorbeeld van Duitsland volgt. ‘Je kunt hiermee echt mensen verleiden om het openbaar vervoer in te gaan of om het vaker te gebruiken’, denkt Bos.’We hebben ze natuurlijk graag aan boord’, reageert een NS-woordvoerder. Het Nederlandse spoorbedrijf heeft in de daluren nog steeds met lege treinen te maken. ‘Een nieuwe realiteit na corona’, zeggen ze.

Volgens Bos heeft goedkoper openbaar vervoer veel voordelen: van minder verkeer op de weg tot groenere steden en gezondere mensen. Hij benadrukt wel dat prijsverlagingen slechts één manier zijn om het ov-gebruik te stimuleren.

Conclusie

Volgens Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) klopt het niet dat mensen massaal de auto laten staan als het ov goedkoper is. Zij beweren dat mensen eerder het ov pakken voor kleinere afstanden, en dan dus sneller de fiets laten staan in plaats van de auto.

Volgens de berekening van het kennisinstituut komt 78 procent van de toename in ov-gebruik doordat mensen vooral meer gaan reizen. In het gunstigste geval komt 12 procent van de groei van automobilisten die de auto verruilen voor het ov. Daarnaast komt maximaal 6 procent van mensen die niet als passagier in de auto van iemand anders meerijden.

Bij elke procent waarmee het ov-gebruik door lagere prijzen toeneemt, neemt het autogebruik met 0,03 procent af. De milieuvoordelen zijn klein, aangezien het autogebruik niet veel afneemt. Ook zijn veel bussen (nog) niet elektrisch. Daardoor neemt de CO2-uitstoot niet veel af, ondanks treinen, metro’s en trams die op groene stroom rijden.

‘Het lijkt heel sympathiek, maar er kleven toch wel grote nadelen aan’, concludeert Marco te Brömmelstroet. Hij is hoogleraar Urban Mobility Futures aan de Universiteit van Amsterdam. Hij denkt dat met name koopjesjagers en dagjesmensen het ov instromen. Als er niet meer treinen gaan rijden en er geen personeel bijkomt, dan gaat ‘de ov-ervaring voor zowel nieuwe als oude reizigers stevig achteruit.’

De kans is klein dat de Nederlandse regering binnenkort geld vrijmaakt voor een goedkoper ov-abonnement. Volgens een ministeriële woordvoerder zou gratis openbaar vervoer globaal 4 miljard euro per jaar kosten. ‘We hebben eigenlijk nooit berekend wat het zou kosten als de maandelijkse abonnementsprijs 49 euro zou zijn’, zegt ze. ‘Maar we weten dat het alsnog veel geld zou kosten. Geld dat er op dit moment niet is.’ Wat vinden jullie?