50 jaar Van der Klaauw start met een hoogtepunt: een excentrisch planetarium

Ooit maakte oprichter Christaan van der Klaauw wandklokken, maar toen de vraag terugliep, schakelde hij over op het maken van horloges. Waarbij de meeste modellen, net als zijn klokken, een astronomisch tintje kregen. Dus ook hun nieuwste model, voor het 50-jarig bestaan: de CVDK Grand Planetarium Eccentric Manufacture.

Van der Klaauw, CVDK, of Christiaan van der Klaauw, genoemd dus naar de oprichter die achter de schermen nog steeds af en toe actief is voor zijn “kindje”, is een zeer luxe en puur Nederlands horlogemerk dan werd opgericht in 1974. En vanaf 2009 concentreert het merk zich puur op astronomische horloges.

Wat is astronomie?

Astronomie is de wetenschappelijke studie van hemellichamen zoals sterren, planeten, manen, kometen en sterrenstelsels, en vooral de beweging ervan kan interessant zijn. De aarde die om de zon draait, samen met andere planeten in ons zonnestelsel, de maan om onze aarde, en alles wat ermee te maken heeft.

Zelfs onze tijd op aarde is ervan afgeleid. En daarmee kun je uiteindelijk op een horloge bijvoorbeeld de stand van de maan ten opzicht van de aarde laten zien, maar ook de plaats van de aarde ten opzichte van de zon. Want de aarde draait namelijk eens per 365,24 dagen om de zon. Inderdaad, bijna een jaar. Die 0,24 achter de komma compenseren we eens per vier jaar met een extra dag: 29 februari, in een schrikkeljaar.

Wat is een planetarium?

Met een planetarium kun je de beweging van hemellichamen visualiseren, en dat is precies wat CVDK doet met hun nieuwste creatie, de Christiaan van der Klaauw Grand Planetarium Eccentric Manufacture. Een technisch kunststuk op de vierkante millimeter. Want op de wijzerplaat staat de zon centraal en is naast de tijd ook te zien waar de acht planeten, inclusief de aarde, in ons zonnestelstel staan.

Dat is niet zo eenvoudig als het lijkt. Want dat betekent dat de aarde, in miniatuur weergegeven, slechts één rondje per jaar om de as van het horloge maakt. Dus de ring waarop die miniatuur-aarde is gemonteerd, draait slechts een keer per jaar een rondje om de miniatuur-zon. Die beweging is met het blote oog niet zichtbaar, maar het gebeurt dus wel op dit horloge. Maar het wordt nog meer bijzonder.

De baan van Neptunus om de zon

De snelst om de zon draaiende planeet is Mercurius, die dan ook het dichtst bij de zon staat. Die draait in 87,97 dagen rond de zon en die kun je op de wijzerplaat ook het dichtst bij de zon zien staan. De aarde doet er dus 365,24 dagen over maar wat dacht je van Neptunus? Die planeet draait eens per 164,8 jaar om de zon, en ook dat is op de wijzerplaat van dit horloge te “zien”.

Alle tandwieltjes onder de wijzerplaat zorgen er dus voor dat je niet alleen kunt zien hoe laat het is, maar het geeft ook de baan van Neptunus real-time weer. Als eigenaar van dit horloge zul je dus nooit meemaken dat Neptunus een vol rondje om de zon maakt.

Excentrische baan van de planeten

Nog meer bijzonder is dat al die planeten niet precies vanuit het middelpunt een rondje om de zon maken, maar een zogenaamde excentrische baan hebben. Wat wil zeggen dat het rondje om de zon niet symmetrisch is, maar dat het middelpunt van dat rondje iets verschoven is. Dat is goed te zien op onderstaand plaatje.

Om dat fenomeen ook nog eens op een horloge weer te geven, is een nog nooit eerder vertoond technisch hoogstandje. Waaraan Van der Klaauw liefst zeven jaar gewerkt heeft.

Hoe werkt dit planetarium?

We zullen niet al te technisch worden, maar het komt er op neer dat het binnenwerk van het horloge, zoals bij ieder mechanisch horloge, een centrale as heeft die eens per uur een tikje opschuift. Zeg maar van 12 naar 1 uur op de wijzerplaat. Daaraan is dus logischerwijs de uurwijzer gekoppeld. Een kleiner tandwiel die daar onderhuids aan gekoppeld is, maakt elk uur een volle ronde over de wijzerplaat, dus 12 keer sneller dan de uurwijzer. Dan heb je de minutenwijzer. Want de uurwijzer draait elke 12 uur een volle ronde, de minuutwijzer elk uur.

Een tandwiel dat 60 keer sneller dan de minutenwijzer draait, geeft de secondes weer. Die maakt in 1 minuut (60 seconden) één volledige ronde, terwijl de minutenwijzer in 60 minuten (1 uur) één volledige ronde maakt. Bij dit horloge worden de secondes weergegeven door het zonnetje, ook het logo van Van der Klaauw, in het midden. Tot zover is het nog makkelijk te bevatten hoe je de normale tijd kan laten weergeven. Maar nu moet je vanuit de uurwijzer met een tandwiel voor elkaar krijgen dat je een heel langzame rotatie kan laten plaatsvinden. Sterker, je hebt voor elke planeet een apart tandwiel nodig omdat ze allemaal hun eigen snelheid hebben.

Draaisnelheid van de planeten

De acht planeten in ons zonnestelsel, die op dit horloge staan, draaien met de volgende snelheid in een baan om de zon:

• Mercurius: 87.97 dagen
• Venus: 224.7 dagen
• Aarde: 365.24 dagen
• Mars: 686.98 dagen
• Jupiter: 11.86 jaren
• Saturnus: 29.46 jaren
• Uranus: 84.02 jaren
• Neptunus: 164.8 jaren

Elke planeet heeft dus z’n eigen tandwiel, dat met de hand wordt gemaakt. In totaal “slijpt” Van der Klaauw 3.338 tandjes in alle tandwielen. Geen klusje dat je op een achternamiddag doet. Op elk tandwiel van die acht planeten is een ring van een specifieke kristalsoort aangebracht – dat heet aventurine en het is een soort glas met een natuurlijke glinstering, waardoor het hier lijkt alsof het een hemel is.

En op die ring is dan een driedimensionale planeet aangebracht die allemaal met de hand geschilderd zijn. Zo zie je op de aarde de polen en zeeën, en op Saturnus de grote storm die daar al miljoenen jaren woedt.

Prijs van de Christiaan van der Klaauw Grand Planetarium Eccentric Manufacture

Het spreekt voor zich dat het nagenoeg volledig met de hand maken van dit horloge, inclusief de jaren van ontwikkeling en de fraaie materialen, nogal wat tijd en geld kost. De kast van het horloge is bijvoorbeeld van rose goud of platina. Het “motortje” binnenin, een zogenaamd Manufacture Movement is een uiterst precies en een extreem hoogwaardig afgewerkt huzarenstukje, met een gangreserve van 60 uur.

Met een productie van 10 tot 15 exemplaren per jaar – meer kunnen ze er niet maken – zorgt dat voor een prijskaartje van meer dan twee ton. 50 jaar Christiaan van der Klaauw als merk geeft dus een zeer exclusief hoogtepunt. Mocht je er eentje bij Klaauw willen bestellen, houd rekening met een wachttijd.

Derde generatie eigenaren

Met 50 jaar Van der Klaauw is ook de derde generatie eigenaren aangetreden. Zoals aangegeven, is het merk in 1974 opgericht door Christiaan van der Klaauw. In 2009 verkocht hij het merk aan Daniël en Maria Reintjes. Onder hun gepassioneerde leiding veroverde het merk een unieke positie in de horlogewereld: astronomische horloges.

In 15 jaar tijd hebben ze het merk uitgebreid en met hun modellen diverse prijzen gewonnen, waardoor het een internationale uitstraling en een herkenbare ontwerpstijl heeft gekregen. Onderdeel van die stijl zijn de indexen op de wijzerplaat die alleen op het bovenste deel aanwezig zijn, met een astronomische complicatie op het onderste deel. Samen verbeeldt dat de horizon, een van hun kenmerkende elementen. Ook kwam er een nieuw logo: een zon met 12 klauwen aan de bovenkant van elke wijzerplaat.

Het echtpaar verkocht het merk aan Pim Koeslag, die in 2022 begon. Voor hem markeert dit Grand Planetarium de voortzetting van het merk onder zijn leiding. En het mooie is, alle drie de generaties werkten aan het nieuwe horloge. Daniël maakte de ontwerpen, hij en Maria ontwierpen de looks van het horloge, Christiaan himself verzorgde de technische ontwerpen met onderliggende berekeningen voor de werking van het geheel, gewoon nog op papier zelfs, en de nieuwe eigenaar Pim Koeslag zette zijn kennis, kunde en netwerk in om tot dit nieuwe kunststuk te komen.

Dit horloge markeert ook het begin van de derde generatie eigenaren van het merk, met de nieuwe CEO Pim Koeslag aan het roer. Met zijn creativiteit en technische kennis, en zijn rijke achtergrond in de horlogewereld, zal Christiaan van der Klaauw zich ongetwijfeld blijven ontwikkelen als Nederlandse niche-speler op het gebied van astronomische horloges.