Zeer bijzondere grafheuvel à la ‘Stonehenge’ gevonden in Tiel

Nederland beschikt over prachtige historie. Dat blijkt nu maar weer eens. Archeologen hebben namelijk de sporen van een groot, vierduizend jaar oud heiligdom ontdekt. ‘De heilige plaats was gewijd aan de zon’, zegt een woordvoerder van de gemeente Tiel. Maar is Nederland met deze vondst van een grafheuvel in Tiel dan ook meteen een bezoekersmagneet rijker?

Nou, zo werkt dat niet meteen. Daar komt uiteraard veel bij kijken. Echter is het wel heel bijzonder wat er is gevonden. We zien een glazen kraal die vier millennia geleden vanuit Mesopotamië – het huidige Irak – naar de noord-oostkant van Tiel is gekomen. Om vervolgens in het jaar 2017 daar uit de grond te worden gehaald en in 2023 te worden tentoongesteld. En de grafheuvel die als zonnewijzer een vorm van de eerste kalender in Nederland was. Althans, voor zover nu ontdekt is.

Bijzondere grafheuvel in Tiel

Het heiligdom was drie tot vier voetbalvelden groot en is achthonderd jaar in gebruik geweest. Archeologen vonden overblijfselen van zo’n tachtig mensen die er zijn begraven of gecremeerd. Daarnaast deden ze ongeveer een miljoen andere vondsten, waaronder een kledingnaald en een glazen kraal afkomstig uit Mesopotamië.

Het complex bestond volgens de archeologen uit meerdere heuvels, houten palen, begraafplaatsen en een ‘rituele weg’. Op de grootste heuvel was een zonnekalender te vinden, te gebruiken voor bijvoorbeeld het bepalen van oogstdagen.

De grootste heuvel werd ook gebruikt als observatorium. ‘Een persoon, bijvoorbeeld een priester, stond op de heuvel, die van boven plat was en waarop waarschijnlijk een grote paal stond’, meldt de gemeente. ‘Vanaf het vaste punt van de paal bekeek de priester dan de stand van de zon. Rond de heuvel stonden meer palen als markering. Die hielpen de priester het precieze moment in het jaar te bepalen.’

Zo zien we maar weer. We denken soms al alles te weten, maar de geschiedenis blijft ons verbazen en zichzelf onthullen.

Potentiële trekpleister?

Waar ligt de vondst? Deze bevindt zich midden op de laatste uitbreiding van bedrijventerrein Medel. Dat maakt de situatie iets ingewikkelder. Daarom is het niet makkelijk om dit om te toveren in een potentiële trekpleister voor het grote publiek. Tóch blijkt juist dit perceel – helemaal aan de noordkant – nog niet verkocht. Dat onthult Monique Spijker van de organisatie die Medel beheert en de kavels ‘aan de man brengt’.

‘Dit stukje moesten we er destijds om redenen van stikstofbeperkingen net uithouden’, zegt ze. Het perceel ernaast is al wel verkocht: de Ommerense eiergroothandel Van Zetten zal er zich volgend jaar vestigen.

‘Maar ook dit perceel waar de vondsten gedaan zijn, zal over enige tijd zeker verkocht worden’, zegt Spijker erbij. En worden de vierkante meters te gelde gemaakt. Dan is het aan de koper om daar mee te doen wat ie wil.

Archeoloog Christiaan van der Linde is daar niet somber over. ‘Draai het om: juist doordat hier gebouwd gaat worden, kregen we de kans om hier onderzoek te doen en dit te ontdekken. Daarmee is een bijzonder stukje geschiedenis in kaart gebracht, zijn wij klaar en is het nu verder aan de projectontwikkelaar.’

‘Het lijkt een beetje op Stonehenge’

Rond de heuvel lag een ondiepe greppel met verschillende doorgangen. ‘Op bepaalde dagen scheen de zon recht door die doorgangen op de heuvel’, zegt de Gemeente Tiel. De gemeente vergelijkt het met het beroemde Engelse monument ‘Stonehenge’, waar de zon op belangrijke dagen tussen de stenen door schijnt. De zonnestralen liepen ook naar andere plaatsen.

Het is nu nog maar de vraag of er meer met deze vondst gedaan gaat worden. Hier zal ongetwijfeld nu over worden gepraat. We zullen dit op de voet blijven volgen. Wel kunnen liefhebbers zich klaarmaken voor een eerste tentoonstelling in Tiel en Leiden. Een deel van de vondsten is namelijk vanaf dit weekend tot eind oktober te zien in het Tielse Flipje- en streekmuseum én in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Hieronder is nog een bijzondere video te zien over de bijzondere grafheuvel in Tiel.